Demente ouderen hebben plezier met Joy
VEENENDAAL - De Star Sisters, een deur verder klinkt klassieke operamuziek. In verpleeghuis De Koekoek in Veenendaal testen ze Joy; een groot wit muziekapparaat waarmee dementerende ouderen eenvoudig naar hun eigen playlist luisteren. Zeven Joys draaien zes maanden op proef mee op een woning. Het apparaat dat eruitziet als een radio is vorig jaar ontwikkeld door de Nederlander Ignar Rip. Twee verpleeghuizen, waaronder het Veenendaalse huis, doen momenteel mee aan een pilot. Joy laat met een druk op een van de vijf ‘momentknoppen’ als wakker worden, douchen en slapen, de favoriete muziek van een bewoner spelen.
Christine van der Male, leefpleziercoach van zorgorganisatie QuaRijn, waar De Koekoek onder valt, is verantwoordelijk voor de pilot. ,,Joy gaat mee in het dagritme van de bewoner en dat is een grote pré, legt ze uit. ,,En de verzorging kan Joy heel makkelijk integreren in de zorg.” Joy is nog maar net gearriveerd op De Koekoek. De allereerste nacht met het apparaat is nu al positief, rapporteert Van der Male. ,,De verzorging heeft de Joys ’s avonds bij een paar bewoners aangezet en dat werd goed gewaardeerd.”
Al besteld vóór de coronacrisis
Een gelukje dat het muziekapparaat al was besteld vóór de coronacrisis. Want nu is Joy extra welkom. ,,Muziek kan troost en ontspanning geven in een tijd waarin naasten gemist worden en ze meer kans hebben op vereenzaming.” Dat muziek helpt in het contact met dementerende ouderen, blijkt uit veel onderzoeken. Muziek opent luikjes in het versluierde brein die in de stilte potdicht blijven. Ook QuaRijn zet al even in op muziek. En het werkt; dat heeft Van der Male verscheidene keren in de praktijk gezien.
"Eén van onze bewoners was heel onrustig, ze wilde steeds weglopen. Op een middag was er een bandje met livemuziek. Mevrouw bleef op haar stoel zitten en begon helemaal te stralen. Ze leek wel verliefd.” Een ander moment probeerde Van der Male contact te krijgen met een bewoonster die niet bereikbaar leek. ,,Ik wist dat het een gelovige vrouw was. Dus begon ik psalmen te zingen en ze ging meezingen.” Ineke van Hal, activiteitenbegeleidster bij De Koekoek, herkent dit. ,,Door muziek krijg ik contact, ogen beginnen te twinkelen.”
Muziek als medicijn
Van Hal hoopt dat Joy nog meer kan betekenen voor dementerende bewoners doordat ze hun eigen muziek horen. ‘Muziek als medicijn’, dat zou ze graag zien. "Nu zijn we in de zorg nog snel geneigd om te grijpen naar medicatie, maar veel beter is het als we de onrust kunnen wegnemen door iemands lievelingsmuziek te laten horen.”
In het onderzoek wordt meegenomen of Joy daarbij kan helpen. Daarvoor is er een nulmeting, een tussen- en een eindmeting. De leefpleziercoach heeft de afgelopen jaren al een aantal muzikale vernieuwingen ingevoerd. Het begon met een muziekkar met verschillende warm klinkende instrumenten, daarna een MP4-speler met bekende muziek uit het leven van de gebruiker, de Wonderphone.
Daarbij draai je de schijf van een oude telefoon en uit de hoorn klinkt muziek. De aanschaf van deze materialen is mede mogelijk doordat minister Hugo de Jonge in 2018 het programma Waardigheid en trots introduceerde, waarmee hij extra geld beschikbaar stelt voor welzijn in de verpleeghuizen.
Beatles of de Stones
QuaRijn heeft welzijn hoog op de prioriteitenlijst staan, aldus Van der Male. Niet alleen aanschaf van muziekmaterialen is belangrijk, ook de begeleiding van de zorg in het toepassen ervan is essentieel, benadrukt ze. "Muziek wordt niet zomaar ‘even gedropt’ in de zorg. Er moet draagvlak zijn in de zorg. Daarnaast is er een training waarbij ook vrijwilligers en naasten aanschuiven. En krijgen alle materialen een keurig geplastificeerd instructieblad."
Persoonlijke muziekkeuze past helemaal bij de zorg van nu waarbij aandacht is voor de wensen van individuele bewoners, vinden de vrouwen. Wat Van Hal betreft komt de muzieksmaak ook aan de orde bij het opnamegesprek. ,,Dan kan een vraag zomaar zijn: was u fan van de Beatles of van de Stones”, lacht ze.
Hoe maak je een persoonlijke playlist voor dementerende oudere?
Ignar Rip, ontwikkelaar van Joy heeft hiervoor een aantal richtlijnen. Zo geeft hij aan dat muzieksmaak veelal is gevormd in de levensfase van 15 tot 25 jaar. Dan kun je eenvoudig terugrekenen naar wat er populair was in de tijd dat de bewoner die leeftijd had. Daarnaast kan de familie vaak wel aangeven of iemand liefhebber is van bijvoorbeeld popmuziek, geestelijke liederen, Nederlandstalig of klassiek. Onder elk van de ‘momentknoppen’ op Joy is nu ruimte voor vijf liedjes.
In de testfase wordt ook gekeken op welk liedje een bewoner goed reageert en op welke niet. Dat laatste kan dan makkelijk weer van de playlist en vervangen worden door een ander. Momenteel zet Rip de muziek nog op het apparaat, maar de bedoeling is dat de zorg of de familie dit zelf doet. Rond de zomervakantie evalueert QuaRijn de Joy. Als het apparaat een succes is, dan hoopt Van der Male dat ze voor veel meer bewoners er een mag aanschaffen.
Auteur:Mathilde van Ravensberg